انواع بازار‌های مالی (Types of financial markets)

انواع بازار‌های مالی

در این مقاله به بررسی و توضیح انواع بازار‌های مالی می‌پردازیم.

بازار‌های مالی

بازارهای مالی به طور گسترده به هر بازاری که در آن معامله اوراق بهادار انجام می‌شود، از جمله بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات و غیره می‌گوییم. وجود این بازار‌ها به منظور کارکرد روان اقتصاد‌های کلان در سطح بین المللی بسیار مهم و حیاتی می‌باشد.

شناخت انواع بازار‌های مالی

بازار‌های مالی یک فضای فیزیکی یا پلتفرم مجازی است، که در آن امکان خرید و فروش سهام و یا سایر دارایی‌های ارزشمند فراهم می‌باشد. مثلا در بازار سهام، سهام چند شرکت خاص به طور عمومی در بین مردم خرید و فروش می‌شود. همچنین در بازار فارکس، پول رایج کشور‌های مختلف بین خریداران و فروشندگان تبادل می‌گردد. بازار‌های مالی در کشور‌هایی که اقتصاد سرمایه‌داری دارند، در سهولت امور اقتصادی نقش مهمی دارند. فعالان بازار (خریدار‌ان و فروشندگان)، با سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های مختلف، سرمایه خود را در این بازار به گردش در می‌آورند.

بازار سهام تنها یکی از انواع بازارهای مالی است. بازارهای مالی با خرید و فروش انواع مختلفی از ابزارهای مالی از جمله سهام، اوراق قرضه، ارزها و مشتقات ایجاد می‌شوند. ایجاد شفافیت در بازارهای مالی به شدت مهم است. این شفافیت سازی با اطلاعاتی از قبیل گزارش‌های فروش،‌ وام‌ها،‌ بدهی‌ها، سودها،‌ قیمت‌های لحظه‌ای و… که در پلتفرم‌های مختلف اطلاع‌رسانی شده و تحلیل‌گرها و معامله‌گر‌ها بر اساس آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند ایجاد می‌شود. هم‌چنین قیمت سهام یا سایر دارایی‌هایی که در یک بازار مالی خرید و فروش می‌شود،‌ الزاماً نشان‌دهنده‌ی ارزش واقعی آن دارایی نیست و می‌تواند متفاوت باشد.

برخی از بازارهای مالی کوچک با فعالیت اندک هستند و برخی دیگر مانند بورس نیویورک (NYSE) روزانه تریلیون ها دلار اوراق بهادار معامله می شود. بازار سهام یک بازار مالی است که سرمایه گذاران را قادر می‌سازد تا سهام شرکت های سهامی عام را معامله کنند. بازار اولیه مکانی است که شرکت ها برای اولین بار سهام خود را عرضه می کنند، که به آن عرضه اولیه عمومی (IPO) گفته می شود و با این روش سهام شرکت خود را به فروش می رسانند. هر گونه معامله بعدی سهام در بازار ثانویه اتفاق می‌افتد، جایی که سرمایه گذاران اقدام به خرید و فروش اوراق بهاداری را که قبلاً مالک آن هستند، می‌نمایند.

نکته مهم:

قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی ممکن است لزوماً ارزش ذاتی واقعی آنها را منعکس نکند.

انواع بازار‌های مالی

بازار‌های سهام

شاید فراگیرترین بازارهای مالی، بازارهای سهامی باشند. این بازارها مکان‌هایی هستند که شرکت ها سهام خود را در آن منتشر می‌کنند و توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شوند. بازارهای سهام، یا بازارهای بورس، توسط شرکت‌ها برای افزایش سرمایه از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) استفاده می‌شوند. سهام متعاقباً بین خریداران و فروشندگان مختلف در بازاری که به عنوان بازار ثانویه شناخته می‌شود معامله می‌شود.

شرکت‌کنندگان معمولی در بازار سهام شامل سرمایه‌گذاران و معامله‌گران (هم خرده‌فروشی و هم نهادی) و همچنین بازارسازان (MM) و متخصصانی هستند که نقدینگی را حفظ می‌کنند و بازارهای دوطرفه را ارائه می‌کنند. خرید و فروش سهام در پلتفرم‌های مخصوصی انجام می‌شود. معامله‌گرها، هم می‌توانند به صورت حضوری در سازمان بورس و هم به صورت غیرحضوری با استفاده از پلتفرم‌های واسطه به نام «کارگزار» (Broker) در بازار سهام فعالیت کنند. کارگزاران اشخاص ثالثی هستند که معاملات بین خریداران و فروشندگان را تسهیل می‌کنند، همچنین کارگزار زیرساختی فراهم می‌کند تا خریدارها و فروشنده‌ها به اطلاعات لیست شرکت‌ها،‌ قیمت لحظه‌ای سهام،‌ شرکت در عرضه اولیه سهام و غیره به راحتی دسترسی داشته و معاملات خود را انجام دهند. کارگزار در ازای انجام هر معامله، درصدی از حجم معامله را به عنوان کارمزد دریافت می‌کند.

سهام شرکت ها در بازارهای رسمی بورس‌( نظیر بورس نیویورک (NYSE) یا نزدک) یا خارج از بورس (OTC) معامله می‌شود.

بازارهای خارج از بورس

بازار خارج از بورس (OTC) که مخفف عبارت Over The Counter Markets می‌باشد یک بازار غیرمتمرکز است، به این معنی که مکان‌های فیزیکی ندارد و معاملات به صورت الکترونیکی انجام می شود، که در آن فعالان بازار اوراق بهادار را مستقیماً بین دو طرف بدون کارگزار معامله می‌کنند. در حالی که بازارهای فرابورس ممکن است معاملات سهام خاصی را انجام دهند (به عنوان مثال، شرکت های کوچکتر یا پرریسک تر که معیارهای فهرست بندی بورس ها را ندارند)، بیشتر معاملات سهام از طریق بورس انجام می شود. با این حال، برخی از بازارهای مشتقه منحصراً فرابورس هستند و بنابراین بخش مهمی از بازارهای مالی را تشکیل می دهند. به طور کلی در بازارهای (OTC) حجم نقدینگی و مقررات کمتری وجود دارد و معاملات آن شفافیت دیگر بازارهای مالی را ندارد.

بازارهای اوراق قرضه

اوراق قرضه اوراق بهاداری است که دولت‌ها یا سازمان‌ها به منظور کسب سرمایه برای اجرای پروژه‌های تولیدی، عمرانی، خدماتی و ….. منتشر می‌نمایند. این اوراق دارای تاریخ و سر‌رسید باز‌پرداخت می‌باشند. همچنین نرخ سود آنها مشخص می‌باشد که این نرخ سود از قبل توسط دولت، بانک و یا شرکت مربوطه مشخص می‌شود.

بازار‌های مشتقه

بازار‌های مشتقه اوراقی‌ است که ازیک دارایی مشتق می‌شود. به طور مثال خرید و فروش سهام شرکت‌های آمریکایی که در بورس اوراق بهادار آمریکا می‌باشند تنها برای افرادیکه به بورس آمریکا دسترسی دارند امکان پذیر می‌باشد. بنابراین امکان معامله سهام این شرکت‌ها برای سایرین وجود ندارد. از این‌رو کارگزاران ابزاری به نام مشتقه طراحی کردند که بر اساس نرخ سهام شرکت‌های مربوطه ارزش‌گذاری می شود.

با استفاده از این امکانات می‌توان روی هر چیزی مثل سهام،‌ اوراق قرضه،‌کالا، ارز رایج کشورها،‌ نرخ بهره، شاخص بازار و غیره به صورت دوطرفه معامله کرد.‌ یعنی هم از صعود و هم از نزول قیمت می‌توان به سود رسید.در حقیقت چیزی که توسط معامله‌گرها خرید و فروش می‌شود،‌ از ارزش یک دارایی دیگر مثل کالا،‌ سهام، شاخص، یا ارزدیجیتالی مثل بیت کوین مشتق شده و قیمت آن را دنبال می‌کند. پس یک دارایی مشتق‌شده به تنهایی فاقد ارزش ذاتی است و قیمت آن به ارزش یک دارایی دیگر مرتبط است.

بازار آتی (Futures Contracts) و همچنین (CFD) جزء بازار مشتقه می‌باشند. بازارهای آتی از مشخصات قراردادهای استاندارد شده استفاده می‌کنند. همچنین به خوبی تنظیم می‌شوند و از اتاق‌های پایاپای برای تسویه و تایید معاملات استفاده می‌کنند. بازارهای اختیار معامله، مانند بورس اوراق بهادار هیئت مدیره شیکاگو (CBOE)، به طور مشابه قراردادهای اختیار معامله را فهرست و تنظیم می کنند. بورس اوراق بهادار و اختیار معامله ممکن است قراردادهایی را در طبقات مختلف دارایی، مانند سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، کالاها و غیره فهرست کند.

بازار فارکس

بازار فارکس (بازار مبادلات ارزی) بازاری است که در آن شرکت کنندگان می‌توانند خرید، فروش، پوشش ریسک و سفته بازی در مورد نرخ مبادله بین جفت ارزها را انجام دهند. به بیان دیگر بازار‌های ارزی به بازاری اشاره دارد که در آن ارز رایج کشورها مثل دلار، یورو،‌ پوند، ین،‌ کرون، فرانک و غیره با هم مبادله می‌شوند. شایان ذکر است بازار فارکس نقدشونده‌ترین بازار در جهان است. بازار ارز بیش از 5 تریلیون دلار معاملات روزانه را انجام می‌دهد که بیشتر از مجموع بازارهای آتی و سهام است.

بازار تبادل ارزهای خارجی یک بازار غیرمتمرکز محسوب می‌شود و از مجموعه‌ای از سیستم‌های کامپیوتری و بروکرها در سراسر جهان تشکیل شده است. از مهم‌ترین فعالان بازار بازار تبادل ارزهای خارجی می‌توان بانک‌ها، کمپانی‌های تبلیغاتی،‌ بانک‌های مرکزی، شرکت‌های مدیریت سرمایه و صندوق‌های پوشش ریسک را نام برد. هم‌چنین بروکرها (همان کارگزارها) و سایر سرمایه‌گذارها و حتی مردم معمولی نیز می‌توانند در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنند و به مبادله‌ی ارز کشورهای مختلف بپردازند.

ایرانیان می‌توانند با استفاده از برخی واسطه‌ها و بروکرهای خارجی در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنیم. کلیه‌ی دارایی‌هایی که از این طریق خرید و فروش می‌شوند در دسته‌ی CFD‌ها قرار می‌گیرند. یعنی دارایی خریداری شده ماهیت واقعی ندارد و بروکر از این راه، امکان معامله‌ی این دارایی‌ها را با ارزش لحظه‌ای واقعی برای ما فراهم می‌کند. 

در صورت تمایل می‌توانید با مراجعه به وبسایت www.tahlil.school ، ویدیو آموزشی و مقاله نحوه بررسی کارگزاری‌ها(بروکر‌ها) در بازار فارکس را مشاهده و مطالعه نمایید.

بازار‌های کالا

بازارهای کالا مکان‌هایی هستند که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای تبادل کالاهای فیزیکی در آن فعالیت می‌نمایند. کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی (مانند ذرت، دام، سویا)، محصولات انرژی (نفت، گاز، اعتبار کربن)، فلزات گرانبها (طلا، نقره، پلاتین)، یا کالاهای نرم (مانند پنبه، قهوه و شکر) می‌باشند. اینها به عنوان بازارهای کالای نقطه‌ای شناخته می‌شوند، جایی که کالاهای فیزیکی با پول مبادله می‌شوند.

با این حال، عمده معاملات در این کالاها در بازارهای مشتقه انجام می‌شود. از کالاهای لحظه ای به عنوان دارایی‌های اساسی استفاده می‌کنند. معاملات آتی و اختیار خرید کالاها هم در فرابورس و هم در بورس‌های سراسر جهان مانند بورس کالای شیکاگو (CME) و بورس بین قاره‌ای (ICE) مبادله می‌شوند.

بازار‌های ارز دیجیتال

در چند سال گذشته شاهد معرفی و ظهور ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین، اتریوم و غیره هستیم. این‌ها دارایی های دیجیتال غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بلاک چین هستند. امروزه، صدها توکن ارزهای دیجیتال در دسترس هستند و در سراسر جهان در مجموعه‌ای از مبادلات ارز دیجیتال مستقل آنلاین معامله می شوند. این صرافی‌ها میزبان کیف پول‌های دیجیتالی هستند. به این وسیله معامله گران می‌توانند یک ارز رمزنگاری شده را با ارز دیگر یا پول های فیات مانند دلار یا یورو مبادله کنند.

از آنجایی که اکثر صرافی های رمزنگاری پلتفرم های متمرکز هستند، کاربران در معرض هک یا کلاهبرداری هستند. صرافی های غیرمتمرکز نیز در دسترس هستند که بدون هیچ مرجع مرکزی کار می کنند. این صرافی ها امکان تجارت مستقیم همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به یک مرجع واقعی مبادله برای تسهیل تراکنش ها فراهم می کنند. معاملات آتی و اختیار معامله در ارزهای دیجیتال اصلی نیز موجود است.

نمونه‌هایی انواع بازار‌های مالی

بخش های فوق روشن می کند که “بازارهای مالی” از نظر دامنه و مقیاس گسترده هستند. برای ارائه دو مثال عینی دیگر، نقش بازارهای سهام را در آوردن یک شرکت به عرضه اولیه عمومی سهام در نظر می‌گیریم.

بازارهای سهام و عرضه اولیه سهام

یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین بازار مالی، بازار سهام یا همان بورس سهام می‌باشد. در این نوع بازار، سهام شرکت‌های مشخصی توسط سرمایه‌گذارهای مختلف به صورت عمومی خرید و فروش می‌شود. هدف از فروش سهام یک شرکت، افزایش میزان سرمایه و نقدینگی شرکت‌ها به منظور توسعه‌ی کسب‌وکار شرکت است. زمانی که سهام یک شرکت، اولین بار برای فروش در بازار سهام ارائه می‌شود، یک «عرضه اولیه سهام» یا (IPO) برگزار می‌شود و سرمایه‌گذارهایی که به فعالیت آن شرکت اعتقاد دارند،‌ این سهام را خریداری می‌کنند. با فعالیت شرکت و ارائه‌ی خدمات یا کالاها و توسعه‌ی آن کسب‌وکار، به مرور ارزش سهام آن شرکت افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذارها از این راه به سود می‌رسند.

IPO (عرضه اولیه) همچنین به سرمایه گذاران اولیه در شرکت فرصتی برای نقد کردن بخشی از سهام خود ارائه می‌دهد. اغلب در این فرآیند پاداش‌های بسیار خوبی دریافت می‌کنند. در ابتدا، قیمت IPO معمولاً توسط پذیره نویسان از طریق فرآیند قبل از بازاریابی تعیین می‌شود.

ابتدا سهام شرکت در بورس عرضه می‌شود و معاملات در آن آغاز می‌شود.سپس قیمت این سهام با ارزیابی و ارزیابی مجدد ارزش ذاتی و عرضه و تقاضای آن سهام در هر لحظه از زمان توسط سرمایه‌گذاران و معامله‌گران، تغییر می‌کند.

سوالات متداول بازار‌های مالی

انواع مختلف بازار‌های مالی چیست؟

برخی از نمونه‌های بازارهای مالی و نقش‌های آن‌ها شامل بازار سهام، بازار اوراق قرضه، فارکس، کالاها و بازار املاک و مستغلات و چندین مورد دیگر است. بازارهای مالی را می‌توان به بازارهای سرمایه، بازار ارزی، بازارهای اولیه در مقابل ثانویه و بازارهای فهرست شده در مقابل بازارهای فرابورس تقسیم کرد.

بازار‌های مالی چگونه کار می‌کنند؟

علیرغم پوشش بسیاری از طبقات دارایی‌های مختلف و داشتن ساختارها و مقررات مختلف، همه بازارهای مالی اساساً با گرد هم آوردن خریداران و فروشندگان در یک دارایی یا قرارداد و اجازه دادن به آنها برای تجارت با یکدیگر کار می‌کنند. این اغلب از طریق یک حراج یا مکانیزم کشف قیمت انجام می‌شود.

کارکرد‌های اصلی بازار‌های مالی چیست؟

بازارهای مالی به دلایل مختلفی به وجود آمده‌اند، اما اساسی ترین کارکرد این است که امکان تخصیص کارآمد سرمایه و دارایی ها در یک اقتصاد مالی را فراهم کند. بازارهای مالی با اجازه دادن به بازار آزاد برای جریان سرمایه، تعهدات مالی و پول، اقتصاد جهانی را روان‌تر می‌کنند. در عین حال به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند در افزایش سرمایه در طول زمان مشارکت کنند.

چرا بازار‌های مالی مهم هستند؟

بدون بازارهای مالی، گردش سرمایه در جوامع به طور کارآمد اتفاق نمی‌افتد. همچنین فعالیت‌های اقتصادی مانند تجارت، معامله، سرمایه گذاری و فرصت‌های رشد به شدت کاهش می‌یابد.

چه کسانی وارد بازار‌های مالی می‌شوند؟

شرکت‌ها از بازارهای سهام و اوراق قرضه برای جذب سرمایه از سرمایه گذاران استفاده می‌کنند. سفته بازان به طبقات مختلف دارایی نگاه می‌کنند تا روی قیمت های آینده شرط بندی کنند. معامله‌گران محافظه‌کار از بازارهای مشتقه برای کاهش ریسک‌های مختلف استفاده می‌کنند. کارگزاران اغلب به عنوان واسطه ای عمل می‌کنند که خریداران و فروشندگان را با هم جمع می‌کنند و برای خدمات خود کمیسیون یا هزینه‌ای دریافت می‌کنند.

شایان ذکر است داشتن دانش کافی برای ورود به بازار‌های مالی برای بهبود عملکرد توصیه می‌شود در صورت تمایل می‌توانید با مراجعه به وبسایت مدرسه تحلیل با دوره‌های آموزشی تحلیل تکنیکال آشنا شوید.

جمع بندی

در این مقاله به معرفی انواع بازار‌های مالی پرداختیم. همانطور که گفتیم بازار‌های مالی شامل بازار سهام، بازار (OTC)، بازار اوراق قرضه، بازار ارزی، بازار مشتق، بازار فارکس، بازار کالا و بازار ارز‌های دیجیتال می‌باشند. بازار فارکس دارای بیشترین حجم معاملات می‌باشد و بنابراین نقد‌شوندگی بسیار بالایی دارد. لازم به ذکر است بازار ارز‌های دیجیتال حدود یک دهه قدمت دارد و بسیار در حال رشد می‌باشد.

همانطور که بیان کردیم بازار سهام معروف‌ترین بازار مالی است و مکانی به منظور خرید و فروش سهام شرکت‌های مختلف می‌باشد. در کل می‌توان گفت بازار‌های مالی نقش بسیار مهمی در اقصاد کشور‌ها و همچنین اقتصاد جهان دارند.

منابع

“Financial Markets“, Investopedia, 2022.